Preparaty dermatologiczne zawierają wiele substancji aktywnych, których działanie opiera się na złożonych mechanizmach biochemicznych i fizjologicznych. Ich obecność w dermokosmetykach i produktach pielęgnacyjnych jest związana z funkcją wspomagającą procesy skóry, takie jak regeneracja, złuszczanie czy ochrona przed czynnikami zewnętrznymi. Poniżej przedstawiono główne grupy substancji wraz z ich opisem i mechanizmami działania.
Retinoidy – wpływ na regenerację skóry
Retinoidy to grupa pochodnych witaminy A, która obejmuje m.in. tretynoinę, adapalen, tazaroten oraz retinaldehyd. Ich działanie polega na oddziaływaniu z receptorami jądrowymi komórek naskórka (receptorami RAR i RXR), co prowadzi do modulowania ekspresji genów związanych z proliferacją i różnicowaniem keratynocytów.
Stosowanie retinoidów wiąże się również z modyfikacją struktury warstwy rogowej oraz wpływem na tempo odnowy komórkowej. Retinoidy wpływają na syntezę białek strukturalnych i glikozaminoglikanów, a ich obecność w preparatach dermatologicznych musi być odpowiednio sformułowana ze względu na ich wrażliwość chemiczną na światło i tlen.
Kwasy owocowe i ich rola w złuszczaniu naskórka
Do grupy kwasów owocowych (AHA – alfa-hydroksykwasów) zalicza się m.in. kwas glikolowy, mlekowy, jabłkowy i cytrynowy. Te substancje rozpuszczają wiązania między korneocytami w warstwie rogowej naskórka, co sprzyja jego naturalnemu złuszczaniu. Mechanizm ten opiera się na obniżeniu pH, które destabilizuje połączenia desmosomalne między komórkami skóry.
Dawkowanie AHA w preparatach zależy od docelowego zastosowania – inne stężenia stosuje się w produktach do codziennej pielęgnacji, a inne w dermatologii zabiegowej. Ich działanie może być intensyfikowane w połączeniu z innymi składnikami, takimi jak kwasy BHA (np. kwas salicylowy) oraz polihydroksykwasy (PHA), które wykazują inne właściwości chemiczne, np. większą łagodność dla skóry.
Substancje przeciwzapalne stosowane miejscowo
W preparatach dermatologicznych często stosowane są substancje o działaniu przeciwzapalnym, takie jak pantenol, alantoina, ekstrakt z lukrecji (glicyryzyna), niacynamid oraz wyciągi roślinne (np. aloes, nagietek). Wpływają one na zmniejszenie aktywności mediatorów zapalnych, takich jak prostaglandyny czy cytokiny.
Mechanizm działania wielu z tych substancji polega na hamowaniu cytokin prozapalnych (np. IL-1, IL-6, TNF-α) oraz ograniczeniu stresu oksydacyjnego, który może sprzyjać utrzymywaniu się stanu zapalnego. Ich obecność w formułach kosmetycznych i farmaceutycznych bywa również związana z redukcją podrażnień pojawiających się przy stosowaniu innych składników aktywnych.
Antyoksydanty w dermokosmetykach – ochrona przed wolnymi rodnikami
Antyoksydanty to związki chemiczne neutralizujące wolne rodniki, czyli reaktywne formy tlenu (ROS) tworzące się m.in. pod wpływem promieniowania UV i zanieczyszczeń środowiskowych. Do tej grupy należą witamina C (kwas askorbinowy), witamina E (tokoferol), koenzym Q10, kwas ferulowy oraz flawonoidy.
Mechanizm działania antyoksydantów polega m.in. na oddawaniu elektronów, co przerywa reakcje łańcuchowe prowadzące do uszkodzeń lipidów błon komórkowych, DNA i białek. W niektórych przypadkach substancje te uczestniczą także w regeneracji innych antyoksydantów obecnych w skórze, jak np. zredukowana forma witaminy E.
Peptydy i ich znaczenie w procesach naprawczych skóry
Peptydy stosowane w kosmetologii i dermatologii to krótkie łańcuchy aminokwasów, które mogą pełnić funkcje sygnałowe, enzymatyczne lub strukturalne. W zależności od budowy wyróżnia się m.in. peptydy sygnałowe (np. matrikiny), transporterowe (np. peptydy miedziowe) oraz neuropeptydy.
Ich działanie opiera się na zdolności do wiązania się ze specyficznymi receptorami w komórkach skóry, co prowadzi do aktywacji szlaków transdukcji sygnału. Wpływają one m.in. na fibroblasty, które mogą modyfikować skład macierzy zewnątrzkomórkowej oraz uczestniczyć w przebudowie tkanek w warunkach fizjologicznych.
Mechanizmy działania składników nawilżających i barierę skórną
Składniki nawilżające w preparatach dermatologicznych można podzielić na trzy główne grupy: humektanty, emolienty i okluzanty. Humektanty, takie jak gliceryna, kwas hialuronowy czy mocznik, absorbują wodę z otoczenia i zatrzymują ją w warstwie rogowej skóry.
Emolienty (np. oleje roślinne, estry, alkohole tłuszczowe) działają poprzez uzupełnianie ubytków cementu międzykomórkowego, co poprawia integralność bariery skórnej. Okluzanty (np. wazelina, lanolina, silikony) tworzą fizyczną warstwę zapobiegającą nadmiernej utracie wody z naskórka. Odpowiednie połączenie wspomnianych kategorii składników wspiera utrzymanie właściwego stanu warstwy hydrolipidowej naskórka.
Artykuł powstał przy współpracy z glivestetic.pl.
Powyższe informacje należy traktować jedynie jako informacyjno – edukacyjne. Treści te i porady w nich zawarte nie mogą zastąpić bezpośredniego kontaktu ze specjalistami i nie powinny być uznawane za profesjonalną poradę.
Artykuł sponsorowany
